Wat is chronische pijn?

Chronische pijn is een pijn die ondanks behandeling langer dan drie maanden aanhoudt of die regelmatig terugkomt, en waarvan geen duidelijke lichamelijke oorzaak (meer) wordt gevonden. Het pijnniveau kan variëren van licht tot zeer ernstig. De pijn wordt chronisch door veranderingen in het centrale zenuwstelsel, waarbij het evenwicht tussen neurotransmitters verstoord raakt. Deze aanhoudende pijn is vaak moeilijk te verlichten.

Chronische pijn heeft dan ook een bijzondere weerslag op de levenskwaliteit van de patiënt. Het is emotioneel zwaar en men kan niet altijd rekenen op begrip van zijn of haar omgeving. Een kwart van de volwassen Belgische bevolking lijdt aan chronische pijn. Chronische lage rugpijn is een van de meest voorkomende chronische pijnen. In de regel kan men overal in het lichaam pijn hebben. Enkele andere chronische pijnklachten zijn bijvoorbeeld fibromyalgie en chronische hoofdpijn (verderop meer). 

Symptomen en klachten van chronische pijn

Chronische pijn wordt in het geheel als ziekte behandeld omdat de symptomen geen signalen meer zijn van een onderliggend en aanwijsbaar probleem. De pijn heeft zich als het ware in het zenuwstelsel genesteld.

Een chronisch pijnpatiënt kan klachten ervaren in elk lichaamsdeel denkbaar. Pijn aan het bewegingsapparaat, het geheel van botstructuren, bindweefsel en spieren dat ons helpt voortbewegen, komt het vaakst voor. 

Chronische pijn klachten

• Lage rugpijn
• Midden- en hoge rugpijn
• Nekpijn
• Schouderpijn
• Pijn door artrose
• Fibromyalgie (bindweefselpijn)
• Reuma
• Slechte doorbloeding van de benen 
• Chronische verkramping van spieren
• Chronische zenuwpijn (door operatie, diabetes, chemo of tumor)

De fysieke klachten van chronische pijn zijn heel divers. Andere chronische pijnklachten zijn: uitstralingspijn naar benen en voeten, pijn ter hoogte van de ribben, pijn aan de heup, pijn in de schouder, pijn in nek en schouders, pijn in de knie, hoofdpijn, pijn aan de tenderpoints (bij fibromyalgie), pijnlijke gewrichten, pijn in de handen, pijn in een vinger, fantoompijn, ...

Daarnaast heeft deze continue pijn meestal een grote impact op het welzijn van de patiënt. Dit bemoeilijkt de werk- en thuissituatie en kan leiden tot een burn-out of depressie. Ook de financiële en maatschappelijke impact van het chronische pijnsyndroom zijn niet te onderschatten. De klachten van chronische pijn zijn meestal niet te genezen.

Oorzaken van chronische pijn

Het chronische pijnsyndroom kan veroorzaakt worden door biologische of fysieke factoren. De pijn kan ontstaan omwille van een disfunctie van het zenuwstelsel of als gevolg van een ziekte (bijv. diabetes), operatie of een verwonding, waarbij de pijn zelfs na de behandeling blijft aanhouden. Pijn door zenuwschade noemt men ook neuropatische pijn. 

Ook mentale factoren kunnen aan de basis liggen van een chronisch pijnsyndroom. Chronische pijn komt dan ook vaker voor bij stressgevoelige en perfectionistische mensen en bij mensen met een gedragsstoornis. Ten slotte spelen ook sociale factoren een rol. Zo kunnen problemen thuis en op het werk ook chronische klachten veroorzaken.

Hoe wordt de diagnose van chronische pijn gesteld?

Chronische pijn is een heel persoonlijke en subjectieve ervaring en voelt voor iedereen anders aan. Daarom is het als arts heel moeilijk om de diagnose te stellen. Bij een kwart van de patiënten duurt het dan ook meer dan een jaar vooraleer het chronische pijnsyndroom wordt vastgesteld.

Pijn precies lokaliseren is geen sinecure. In een aantal pijncentra in België heeft men een sensoriële afdeling die testen uitvoert om de plaats van onverklaarbare zenuwpijn te vinden. Hierdoor kan de behandeling nadien gericht worden op de probleemzone.

Bij het eerste contact met de pijnkliniek worden de problemen van de patiënt in kaart gebracht alsook de behandelingen die men reeds ondergaan heeft. Een chronisch pijnpatiënt heeft meestal heel wat watertjes doorzwommen alvorens hij of zij, op voorschrift van de huisarts, wordt doorverwezen naar de pijnkliniek. 

Een goede diagnose wordt gesteld door goed te luisteren naar de klachten van de patiënt (type, tijdstip, locatie) en de pijnevolutie van de patiënt blijvend op te volgen. De arts houdt hierbij ook rekening met de werk- en levensomstandigheden van de patiënt (stress op het werk of thuis, maatschappelijke achtergrond, …).

Behandeling van chronische pijn

De behandeling van chronische pijn is steeds multi-disciplinair. Dat wil zeggen dat men de patiënt vanuit verschillende specialisaties gaat begeleiden. De pijnpatiënt kan terecht in een erkend multi-disciplinair centrum voor chronische pijn, in de volksmond een pijnkliniek genoemd. De behandeling is gebaseerd op het biopsychosociaal model.

Concreet kan de patiënt rekenen op een fysische geneesheer, pijnarts, kinesitherapeut, ergotherapeut en een psycholoog. Naast hun reguliere opleiding hebben zij ook specifieke competenties ten aanzien van pijnpatiënten vergaard. Verder werkt het team van de pijnkliniek nauw samen met andere specialisten in het ziekenhuis die indien nodig worden betrokken. Aangezien de toestand dikwijls blijvend is, is het hoofddoel meestal om de patiënt te helpen om de pijn en de gevolgen ervan te beheersen en de levenskwaliteit te verhogen.

De pijnpatiënt zal vaak moeten leren leven met chronische pijn. Daarom is de psychologische begeleiding belangrijk, het leren omgaan met pijn en er zich niet door laten verlammen. 

In de pijnkliniek heeft men resem behandelingen ter beschikking die geval per geval kunnen worden ingezet. Soms is dit op initiatief van de behandelende arts, soms is het de pijnarts die een nieuwe techniek voorstelt. Voorbeelden van behandelingen zijn TENS, facetinfiltratie, discusinfiltratie, epidurale infiltraties, radiofrequente warmte. Invasieve technieken worden pas aangewend wanneer conservatieve behandelingen geen soelaas bieden. Hier vindt u een volledig overzicht van behandelingsmethoden.

Preventie

Er wordt meer en meer ingezet op preventie van chronische pijnklachten. Operaties aan rug of schouder bijvoorbeeld, die een hoog risico op de ontwikkeling van chronische pijn inhouden, worden extra nauw opgevolgd zowel vòòr als na de ingreep. Als acute pijn vlug en adequaat wordt behandeld vermindert de kans op het chronisch worden aanzienlijk.

Medicatie

De meest gebruikte behandelingen zijn pijnstillers (NSAID’s, paracetamol en zwakwerkende opioïden). Wanneer de pijn al jaren aanhoudt, bieden de pijnstillers vaak geen soelaas en kunnen injecties of chirurgische ingrepen overwogen worden. Medicatie wordt op de duur ook een verslaving, heeft bijwerkingen, en kan raar genoeg ook tot nieuwe chronische pijn klachten leiden zoals hoofdpijn.

Kinesitherapie

Kinesitherapie is een belangrijke pijler in de bestrijding van chronische pijnklachten. De kinesitherapeut kan via warmte of koude de pijn verminderen. Er kan ingezet worden op houdingscorrigerende oefeningen. Men gaat de grote en kleine spiergroepen van de rug en buik gaan trainen om een spiergordel rondom de wervelkolom te creëren. Van de kinesitherapeut kan de pijnpatiënt ook leren om soepel te blijven en beter te bewegen in het dagelijkse leven, beter tillen bijvoorbeeld.

Bij chronische pijnsyndromen zoals fibromyalgie is zware oefentherapie nefast. Het zal de pijn verhogen i.p.v. pijndempend te werken. Dat komt omdat het pijnverwerkingssysteem van deze patiënten ontregeld is.

Manuele therapie is een specialisatie waarbij de kinesitherapeut door middel van mobilisaties van gewrichten en lichte stretchtechnieken de pijnreceptoren bespeelt. Deze techniek vermindert de pijn, maar relaxeert ook de omliggende spieren die bij pijn extra onder spanning komen te staan.

Ook een massage kan verlichting brengen: het is relaxerend en dus ook pijnstillend.

Vooruitstrevende technieken

TENS of Transcutane Elektrische Neurostimulatie is een vorm van elektrotherapie. Hierbij worden elektroden geplaatst op de pijnpunten en worden kleine elektrische impulsen door de huid aan een zenuw afgegeven. Deze techniek is rustgevend en zeker niet pijnlijk.

Ultrasoundtherapie kan ook helpen: geluidsgolven worden met een ultrasone kop en geleigel op de huid geplaatst. De hoogfrequente golven veroorzaken trilling en warmte die de bloedsomloop plaatselijk verbeteren, de cellen stimuleren, de ontsteking kalmeren en finaal ook de pijn verminderen. 

Sommige patiënten hebben ook baat bij alternatieve behandelingen zoals acupunctuur, homeopathie, fytotherapie, relaxatie of sofrologie.

Een goed slaapsysteem

Een goed slaapsysteem, zoals dat van Dorsoo, zorgt voor een correcte ondersteuning en een veel grotere relaxatie van het spierstelsel. Door dieper te slapen zal een persoon met chronische klachten maximaal recupereren en ook mentaal weerbaarder zijn. Het bed kan ook gebruikt worden om het lichaam overdag even tot rust te laten komen.