Het effect van cafeïne op onze biologische klok

Cafeïne wordt algemeen geprezen als opkikker om wakker te worden of te blijven, maar de keerzijde van de medaille is dan weer dat bijna 5 % van de Vlamingen zegt dat ze de slaap niet kunnen vatten omdat ze het goedje kort voor het slapengaan nog genuttigd hebben. Zo blijkt uit het grote slaaponderzoek van Dorsoo in 2023, waarin ook 2 % nog aangeeft dat ze weleens wakker worden door te laattijdige consumptie van cafeïne voor het slapengaan.

Cafeïne is aanwezig in koffie(bonen) en onder de vorm van theïne ook in bepaalde theesoorten. Verder vinden we cafeïne ook in frisdranken zoals cola. Het is in extreme en zelfs ongezonde dosis aanwezig in bepaalde energiedrankjes en kan verslavend zijn.

In de medische wereld wordt het een psychostimulerende stof genoemd omwille van het opwekkend effect. In de farmaceutische industrie wordt cafeïne toegevoegd aan medicatie omwille van het pijnstillend effect. Meerdere studies hebben aangetoond dat een vijftal kopjes koffie per dag goed is voor de gezondheid.

We zetten de voor- en nadelen even op een rijtje, gebaseerd op verschillende studies over het effect van cafeïnegebruik op de biologische klok en de nachtrust.

Voordelen van cafeïne

• Cafeïne kent een opwekkend effect. Het zorgt ervoor dat we op mentaal vlak beter presteren, doordat onze alertheid en ons concentratievermogen toenemen. Het heeft ook een positieve invloed op sportprestaties.
• Het verbetert het geheugen en beschermt tegen de ziekte van Alzheimer.
• Het stimuleert de darmwerking en de stoelgang en werkt licht laxerend.
• Recent onderzoek toonde aan dat matig koffiegebruik ouderen beschermt tegen diabetes type 2 (ouderdomsdiabetes) en jicht.
• Cafeïne beschermt door zijn antioxidanten tegen kanker.

Nadelen van cafeïne

• Cafeïne zorgt ervoor dat er minder calcium wordt opgenomen in het lichaam en werkt zo osteoporose in de hand.
• Het gebruik wordt afgeraden door cardiologen omwille van het negatief effect op de (hoge) bloeddruk en het hartritme. Bij hoge dosissen kan het hartritmestoornissen veroorzaken.
• Cafeïne kan de biologische klok verstoren en vermindert de slaapkwaliteit.

Een goede nachtrust is belangrijk en net hiervoor is cafeïne niet bevorderlijk. Uit studies blijkt dat koffie je niet alleen wakker houdt, maar ook zorgt voor een minder diepe slaap en een verstoring van de biologische klok.

Conclusie

Mensen die te veel koffie drinken (meer dan zes kopjes per dag) of die ’s avonds koffie drinken, vallen later in slaap en worden de volgende ochtend minder fit en minder uitgerust wakker. Cafeïne blokkeert namelijk een deel in de hersenen dat verantwoordelijk is om (diep) te slapen.

Uit onderzoek blijkt ook dat het het stuk in de hersenen beïnvloedt dat verantwoordelijk is voor ons waak-slaapritme, de biologische klok. Als die verstoord is, kunnen we overdag plots moe worden en in de late avond klaarwakker zijn. Een verstoorde biologische klok kan ervoor zorgen dat iemand moeilijk in slaap valt, niet moe is, meerdere keren wakker wordt ‘s nachts, niet diep slaapt, niet uitgerust wakker wordt en hierdoor te weinig energie heeft tijdens de dag.

Ondanks de nadelen kan het geen kwaad om te genieten van een kopje koffie. Zolang we niet meer dan vijf kopjes per dag drinken en cafeïnegebruik ’s avonds vermijden, wegen de voordelen nog altijd op tegen de nadelen.

Gerelateerde artikels

• Wat als je slaapritme overhoop ligt?
• Invloed van eten en drinken voor het slapengaan
• Invloed van slaaptekort op het lichaam
• Osteoporose en rugklachten