Slaaponderzoek van Dorsoo 'Hoe slaapt de Vlaming?': de resultaten

In opdracht van Dorsoo organiseerde het onafhankelijke onderzoeksbureau Ipsos in april 2023 een groot slaaponderzoek bij 1000 Vlamingen. Daarin werd gepeild naar het slaapgedrag van de bevraagden. Het panel werd samengesteld op basis van gender, leeftijd en regio om zo een representatieve staalkaart te vormen. Ook werden mensen geselecteerd met een verschillende werksituatie en gezinssamenstelling.

Over het slaapgedrag zelf

Hoeveel slaapt de Vlaming in de week versus in het weekend?

Er werd een onderscheid gemaakt tussen het slaapgedrag in de week en in het weekend. Als we het slaapgedrag in de week isoleren en kijken naar de momenten waarop de Vlaming opstaat en gaat slapen, dan zien we het volgende:

Slaapgedrag in de week

• 61 % van de Vlamingen staat op tussen 6 en 8 uur.
• 68 % van de Vlamingen gaat slapen tussen 22 en 24 uur.

Als we de effectieve slaaptijd berekenen van alle Vlamingen, kunnen we vaststellen dat:

• 52 % van de Vlamingen minder dan 7 uur slaapt.

1 op 2 Vlamingen zegt te weinig te slapen tijdens de week.

Slaapgedrag in het weekend

• 61 % van de Vlamingen staat op na 8 uur.
• 65 % van de Vlamingen gaat slapen na 23 uur.

40 % van de Vlamingen staat in het weekend later op, waarvan heel wat Vlamingen tot 2 uur later dan in de week. Een derde staat zelfs op na 9 uur. Wel is het zo dat we in grote lijnen een uur later gaan slapen – we gaan vaker na 23 uur slapen dan na 22 uur. Alles in acht genomen, stijgt het aantal Vlamingen dat in het weekend de 7 uur slaap haalt van 48 % naar 68 %.

De conclusie is dat we het weekend toch proberen aan te grijpen om uit te slapen. Opmerkelijk is dat bij 55-plussers dat verschil tussen week en weekend enigszins vervaagt. Ze hebben een vastere slaaproutine en slapen vaker hetzelfde aantal uren in de week als tijdens het weekend.

Heeft de Vlaming voldoende slaap?

Deze vraag peilt naar het gepercipieerde resultaat van de slaap, vertaald in al dan niet vermoeidheid.

49 % van de Vlamingen vindt dat ze te weinig slapen doorheen de week, 40 % vindt dat ze juist genoeg slaap hebben en 11 % dat ze te veel slaap hebben.

Hoe vertaalt dat gevoel zich dan in het dagelijkse leven? 22 % van de Vlamingen voelt zich elke weekdag vermoeid, 69 % heeft dat gevoel minstens een keer per week. Dat gevoel begint al bij het opstaan, met gelijkaardige cijfers. Die vermoeidheid counteren we niet meteen met dutjes overdag: maar 4 % last dagelijks een dutje in, ruim een derde van de bevraagden doet dat wel een keer per week. Als we dan een dutje doen, tikt de duur ervan gemiddeld af op 48 minuten.

Hoe regelmatig slaapt de Vlaming?

41 % van de Vlamingen slaapt ongeveer elke dag hetzelfde aantal uren, terwijl nog eens 41 % er redelijk de regelmaat kan inhouden, met soms een uur verschil. Bijna 20 % van de Vlamingen geeft dan weer mee dat er weinig regelmaat in hun slaapgedrag te bespeuren valt.

Voor de groep regelmatige en enigszins regelmatige slapers leidt dat tot een evaluatiescore tussen de 6 en 7 op 10 op hun slaap. De groep onregelmatige slapers geeft zichzelf maar juist de helft: 5 op 10. Overall geeft de Vlaming zich dus eerder een matige score van 6,3 op 10 voor zijn slaap.

In welke houding slaapt de Vlaming meestal in?

61 % van de Vlamingen slaapt meestal in op de zij. Dat blijkt veruit de dominante inslaaphouding, want rug, buik of de combinatie zij-buik scoren elk amper meer dan 10 %. 4 op 5 van de Vlamingen geeft aan dat ze ook nog in andere houdingen slapen. Op de rug is dan met 31 % het meest voorkomende alternatief.

Klachten die onze slaapscore negatief beïnvloeden

We peilden ook naar mogelijke klachten of aandoeningen en de invloed ervan op de slaapscore van de Vlaming.

44 % van de Vlamingen ervaart soms slaapproblemen

Onder slaapproblemen definiëren we alle mogelijke specifiek slaapgerelateerde klachten. De meest voorkomende slaapproblemen bij de bevraagden waren:

Met 62 % beïnvloeden die slaapproblemen de slaapscore van de Vlaming het meest. Vlamingen die ontevreden zijn over hun slaap, hebben gemiddeld vaker een slaapprobleem (71 %) dan Vlamingen die tevreden zijn met hun slaap (23 %).

61 % van de Vlamingen heeft rug-, nek- of schouderklachten

Lage rugklachten, nekklachten, schouderklachten, klachten in de midden- of bovenrug: ze hebben voor 20 % een impact op de slaapscore van de bevraagden. Maar liefst 35-40 % van de Vlamingen die lasten ondervinden, ervaren die bijna voortdurend, de hele dag en nacht door. 25-30 % ervaart dit vooral overdag.

Van de Vlamingen die last hebben van dat type klachten heeft 16 % dagelijks moeite met inslapen en wordt 32 % elke nacht wakker. Terwijl bij de Vlamingen zonder rugklachten 7 % dagelijks moeite heeft met inslapen en 24 % elke nacht wakker wordt.

Bijna een vijfde van de bevraagden stipt medische klachten aan zoals hernia (9 %), artrose (7 %), bulging (2 %), lumbago (2 %) of osteoporose (2 %).

Ook mentale klachten kunnen een rol spelen

Mentale klachten (groep van piekeren, werkstress en emotionele gevoelens) zijn voor 15 % bepalend voor onze slaapscore.

Over moeilijkheden om in slaap te vallen

We weten nu welke klachten de Vlaming weleens ervaart en hoe ze de gepercipieerde slaapscore beïnvloeden, maar hoe concreet zorgen ze ervoor dat we moeilijkheden hebben om in slaap te vallen?

De helft van de Vlamingen tussen 18 en 70 ondervindt op weekbasis af en toe moeilijkheden om in slaap te vallen, waarvan 12 % zelfs dagelijks. Bijna 60 % van de bevraagden valt binnen het half uur in slaap, nog eens 21 % binnen het uur, maar de resterende 21 % doet er meer dan een uur tot twee uur over.

Het zijn vooral mentale klachten (67 %) die ons beletten om vlot de slaap te vatten. Piekeren, zich zorgen maken, emotionele gevoelens en werkstress zijn daarbij de belemmeringen.

28 % van de bevraagden verwijst naar fysieke klachten zoals rug-, nek- en schouderpijn of een medische aandoening. Ook te warm of te koud hebben, onregelmatige bedtijden of geluiden (bijv. snurken van de partner) worden bij een kwart van de Vlamingen aangehaald als obstakel om de slaap te vatten. 15 % van de Vlamingen verwijst verder nog naar te laat of te veel eten.

Over 's nachts wakker worden

28 % van de Belgen wordt 's nachts minstens een keer wakker, meer dan de helft blijft dan langer dan een kwartier wakker.

De redenen daarvoor zijn:

73 % van de Vlamingen blijft dan liggen tot ze weer in slaap vallen, 16 % grijpt op die momenten naar zijn smartphone en 13 % staat op en gaat wat rondwandelen.

Over het gebruik van slaapmiddelen om beter te slapen

Er is in de media heel wat te doen over het overmatige gebruik van slaapmiddelen bij de Vlamingen. Daarom vroegen we bij ons panel naar de natuurlijke voedingssupplementen of vitamines (melatonine, magnesium, vitamine D3, sediplus ...) of slaapmiddelen (diazepam, brotizolam ...) die ze inzetten om hun slaap te verbeteren. 1 op 4 Vlamingen is daarmee bezig. 15 % van de bevraagden gebruikt natuurlijke voedingssupplementen of vitamines en 14 % gebruikt slaapmiddelen. 5 % van de Vlamingen neemt zelfs elke nacht slaapmiddelen om de slaap te vatten.

22 % van de Vlamingen gebruikt hulpmiddelen zoals oordopjes, oogmaskers of slaapapps.

Over het verschil tussen vrouwen en mannen

Uit de enquête blijkt dat vrouwen iets meer met hun slaap worstelen dan mannen. Niet alleen geven ze hun slaap maar 6 op 10 (tegenover 6,6 voor mannen), 48 % erkent slaapproblemen bij zichzelf, terwijl dat voor mannen maar 39 % is. Heel concreet geeft zelfs 83 % van de Vlaamse vrouwen mee dat ze weleens moeite ervaren met inslapen, bij mannen is dat 72 %. Het percentage vrouwen dat de slaap niet kan vatten omdat ze piekeren, ligt met 58 % hoger dan bij de mannen, waar dat 50 % is.

Vrouwen blijken in concreto meer last te hebben van insomnie, nachtmerries en rusteloze benen. Ook het percentage fysieke klachten ligt hoger: 66 % van de vrouwen versus 57 % bij mannen. Het gaat daarbij vaker om nek- en schouderklachten, maar ook midden- of bovenrugklachten.

Over de invloed van de partner op de slaap

Voor 30 % van de vrouwen met partner is een partner die snurkt de reden waarom ze moeilijk in slaap vallen. 20 % van de koppels slaapt overigens af en toe in een aparte kamer. 15 % heeft een apart bed, maar dan wel in dezelfde kamer.

Gaan slapen doen ze in 42 % van de gevallen altijd samen, 31 % doet dat soms, maar 26 % gaat nooit samen slapen.

Over de invloed van baby's en peuters op de slaap

Ouders met kinderen van 0 tot 3 jaar slapen doorheen de week gemiddeld minder. 59 % slaapt minder dan 7 uur, terwijl dat gemiddeld 52 % is.

• Ouders met kinderen tussen 0 en 3 jaar hebben vaker een matig slaappatroon: 56 % zegt dat het aantal uren slaap per nacht weleens kan afwijken, tegenover 41 % gemiddeld.
• 41 % van de ouders met kinderen tussen 0 en 3 jaar voelt zich dagelijks moe bij het opstaan, tegenover gemiddeld 24 %. 31 % is dagelijks vermoeid doorheen de dag, terwijl dat gemiddeld 22 % is.
• In het algemeen hebben ouders met kinderen van 0 tot 3 jaar een slaapscore van 5,4/10 (tegenover 6,3/10). Dat is duidelijk slechter.
• Men slaapt slechter door vaker piekeren, emotionele gevoelens en uiteraard kinderen die moeilijk slapen of wakker worden.

Over het verschil tussen jongeren en ouderen

Jongeren (-35 jaar) slapen iets minder goed dan ouderen. Vooral 25- tot 34-jarigen zijn ontevreden. Werkstress en onregelmatige bedtijden zijn de grootste oorzaken waardoor het langer duurt voor ze in slaap vallen.

• 32 % van de Vlamingen tussen 18 en 35 jaar duidt werkstress aan als reden waarom ze niet in slaap raken.
• Maar 27 % van de Vlamingen tussen 18 en 35 jaar geeft aan een vast slaappatroon te hebben. Dat tegenover 47 % bij de 35+ers.
• 22 % van de Vlamingen tussen 18 en 24 jaar heeft meer dan 1 uur nodig om in slaap te vallen, tegenover 14 % van de 25+ers.
• Vlamingen jonger dan 35 jaar hebben vaker last van insomnie (23 % vs. 16 %), nachtmerries of angsten (18 % vs. 10%) of een slaapritmestoornis (14 % vs. 9 %)

Kortom: jongeren hebben minder last van fysieke klachten, maar wel vaker van bepaalde slaapproblemen.

Over de echt ontevreden slapers

Uit het onderzoek kunnen we ook een groep van 18 % van de respondenten distilleren die hun slaap met een slaapscore van minder dan 5 op 10 evalueren. Bij hen zien we de volgende verschillen met de gemiddelde Vlaamse slaper:

• 78 % van de 'slechte slapers' heeft eigenlijk te weinig slaap doorheen de week. Ze gaan niet vroeger slapen dan de gemiddelde Vlaming, maar moeten wel vroeger opstaan. 21 % moet opstaan voor 6 uur (vs. 14 %).
• 34 % van hen heeft elke nacht moeilijkheden om in slaap te geraken (vs. 12 % gemiddeld). Die groep heeft meer last van emotionele gevoelens (46 % vs. 34 %) en fysieke klachten (32 % vs. 23 %), maar ook van onregelmatige bedtijden (17 % vs. 10 %).
• 43 % van de ontevreden slapers gebruikt natuurlijke voedingssupplementen of slaapmiddelen (vs. 29 %). Ook ademhalingstechnieken of meditatie worden vaker ingeschakeld als hulpmiddeltjes om beter te slapen.

Over nefaste bezigheden net voor het slapengaan

Tv kijken en smartphonegebruik

Elke dag tijdens het laatste uur voor ze gaan slapen, kijkt 49 % van de Vlamingen tv, is 44 % bezig met smartphone of tablet en slaat 29 % een babbel met de partner. In bed kijkt 18 % dagelijks nog altijd tv, maar het gebruik van smartphone en tablet neemt dan de bovenhand met maar liefst 32 % en ook het praatje met de partner scoort nog 21 %. Vooral Vlamingen jonger dan 25 jaar hebben de gewoonte om soms nog wat tv te kijken in bed of met de smartphone bezig te zijn. 66 % van de 18- tot 24-jarigen kijkt soms tv in bed, tegenover 35 % van de 45+ers.

Als we de groep mensen analyseren die zijn smartphone meeneemt in de slaapkamer, merken we dat zelfs 67 % dat dagelijks doet, met een piek tot 80 % bij de leeftijdsgroep onder de 35 jaar. Bij de jongeren onder de 25 jaar gebruikt 23 % het toestel langer dan een uur in bed voor het inslapen.

23 % van de smartphonegebruikers in bed slaapt onregelmatig, tegenover 11 % die hun smartphone niet gebruikt in bed. 20 % van de smartphonegebruikers in bed is ontevreden over hun slaap (score 1-4 op 10), tegenover 14 % niet-smartphonegebruikers. 54 % van de smartphonegebruikers in bed heeft eigenlijk te weinig slaap in de week, terwijl van de niet-smartphonegebruikers 38 % te weinig slaapt in de week.

Andere slechte gewoontes

Een andere nefaste gewoonte is eten in het laatste uur voor we gaan slapen. 68 % van de Vlamingen die dat doen, ondervinden dan moeite met inslapen. Ook wie binnen het uur voor het slapengaan nog plannen maakt, huishoudelijke taken opneemt of sport, kan vervolgens de slaap moeilijker vatten.

Over investeren in betere slaapkwaliteit

Heeft de Vlaming er geld voor over om de slaapkwaliteit te verbeteren? Zo ja, waaraan wordt dat dan besteed?

• 27 % van de Vlamingen gebruikt een app of smartwatch om zijn slaap te registreren. Het blijkt evenwel dat die aankoop maar voor 9 % leidt tot aanpassingen in het slaapgedrag.
• 4 % van de Vlamingen heeft een wekker met wake-uplight gekocht.

Als we kijken naar de investeringen in het bed zelf, zien we dat 50 % een bed zeer belangrijk vindt voor de slaapkwaliteit. 47 % van de Vlamingen investeerde al in degelijk slaapcomfort en 61 % van hen ervoer dat als een verbetering. 29 % van hen investeerde in een hoofdkussen, 24 % in een matras en bedbodem en 17 % in een matras alleen. Een kwart van de Vlamingen overweegt in de nabije toekomst nog budget uit te trekken voor beter slaapcomfort.

Tot slot, de redenen waarom we investeren in slaapcomfort: