Ergonomisch werken in de zorg
Uit een werkbaarheidsmonitor van de Stichting Innovatie & Arbeid uit 2019 blijkt dat maar een op de twee zorgkundigen vindt dat hij werkbaar werk heeft. Een op de vijf werknemers vindt daarbij de lichamelijke belasting problematisch. De zorg is duidelijk een sector waar ingezet moet worden op ergonomisch werken. In deze blog geven we algemene en sectorspecifieke tips om de werkergonomie te verbeteren.
Werken in de zorg is echt een roeping. Door het vele nachtwerk, onregelmatige uren, stress, het hoge werkritme en de aanzienlijke emotionele belasting is het niet het aantrekkelijkste beroep. De Vlaamse overheid probeert via het actieplan personeel in de zorg en welzijnsector toch zoveel mogelijk werkkrachten aan te trekken. Het belang van ergonomisch werken in de zorg kan niet onderschat worden. Dat geeft immers drie keer resultaat, vertelt Ruth Costers, preventieadviseur ergonomie bij Mensura, een externe dienst voor preventie en bescherming op het werk: 'De fysieke en mentale belasting van medewerkers daalt, de kans op werkgerelateerde aandoeningen verlaagt én de productiviteit verhoogt.'
Meest voorkomende lichamelijke klacht bij zorgpersoneel: rugklachten
Rugklachten door voorovergebogen werkhouding
Verpleegkundigen staan vaak voorovergebogen in een hellingsgraad van 30 tot 60 % of in een gedraaide houding. Dat zijn posities die we eigenlijk niet langer dan een minuut mogen aanhouden, stelt de Nederlandse Praktijkrichtlijn Statische Belasting. De tijd die nodig is om een patiënt of materiaal te verplaatsen, is in vele werksituaties langer.
Rugklachten door veelvuldig tillen en draaien
Niet alleen de werkduur in een voorovergebogen positie, maar ook het aantal til- en draaihandelingen is doorslaggevend bij het ontstaan van rugklachten. Een draai- en tilbeweging die samen uitgevoerd worden of een bruuske beweging om bijvoorbeeld iets vlug vast te grijpen, zijn typische oorzaken van een plotse pijnscheut.
Rugklachten door werken met te zware gewichten
Ook het gewicht dat getild moet worden, speelt een rol. De Europese richtlijn NBN EN 1005-2 schrijft 25 kg voor als maximumgewicht dat de algemene werkpopulatie mag heffen en tillen onder optimale omstandigheden.
Zorgpersoneel dat in verzorgings- en ziekenhuizen werkt, zondigt vaak noodgedwongen tegen de drie eerder genoemde principes. Patiënten kunnen meewerken, maar ook tegenwerken, pijn hebben of agressief zijn. Ook is er niet altijd ruimte of tijd om correct te kunnen tillen of samen met een collega. In de praktijk is het bovendien moeilijk te bepalen hoeveel kg men tilt. Doordat zorgpersoneel veelvuldig over de limiet gaat van wat de rug kan verdragen, treden geleidelijk chronische rugklachten op, bijvoorbeeld artrose.
Rugklachten door stress
Eerder stipten we al stress aan die bij werk in de zorg komt kijken. Het is bekend dat stress een katalysator is van rugklachten.
Rugklachten vermijden of verminderen in de zorg
Om rugklachten te vermijden of te verminderen, bestaan er tal van best practices. We zetten ze even op een rijtje, waar mogelijk concreet vertaald naar werking in de zorg.
Denk aan uw rug en vermijd zware lasten
In de zorgsector wordt altijd aandacht geschonken aan de patiënt, maar vaak worden de noden van het zorgpersoneel zelf uit het oog verloren. Een zorgverlener moet in de eerste plaats aan zichzelf denken en zijn rug met alle respect behandelen. Door rugklachten wordt men werkonbekwaam en kan men de patiënten niet meer helpen. Het is geven en nemen en voornamelijk de wil om samen te werken, hetzij met de patiënt, hetzij met collega’s. Durf dus hulp te vragen aan een collega om zware, grote lasten te verdelen.
Correcte hef- en tiltechnieken
De manier waarop een patiënt of last gedragen wordt, heeft een enorme weerslag op de hoeveelheid druk die op de wervelkolom komt. Ergonomisch tillen in de zorg, waarbij de rug recht gehouden wordt en de beenspieren de kracht geven, beschermt de tussenwervelschijven. De vastpakafstand moet daarbij zo dicht mogelijk zijn om de belasting zo klein mogelijk te houden.
Een tillift, een hoog-laag bed, glijlakens en draaischijven zijn nuttig mits correct gebruik. Als een patiënt meewerkt – in de mate van het mogelijke – kan de rug nog meer gespaard worden. Stimuleer daarom de patiënt om zichzelf te verplaatsen, geef hem de nodige tijd en rust.
Ergonomisch schoeisel
Ten slotte verdient ook goed schoeisel aandacht. Schoenen die de voetzool goed ondersteunen, zorgen ervoor dat de voetboog hoger komt. Daardoor staat het bekken horizontaal. De wervelkolom steunt op het bekken en komt zo automatisch in een natuurlijke, rechte houding. Goede schoenen geven dus een zekere stabiliteit om de rug te beschermen. Het is ook belangrijk dat de schoenen een goede grip hebben op de ziekenhuisvloer.
Neem af en toe een kleine pauze en ontspan
Het is belangrijk om af en toe een heel korte pauze te nemen. Door een paar seconden te gaan zitten of even de rug te strekken, ontspant men en stimuleert men de doorstroming van het bloed naar plaatsen die zwaar belast worden.
Versterk uw rugspieren
Door de buik- en rugspieren te trainen, krijgt men niet alleen een betere rompstabiliteit, maar ook een betere bescherming van de wervelkolom. Door de beenspieren te trainen, kan er meer kracht vanuit de knieën gegeven worden om een patiënt of last te verplaatsen. Sport zorgt er ook voor dat men het hoofd kan leegmaken en ontspannen.
Tijdelijke rust en pijnverlichting
Bij acute rugpijn of bij een hernia is tijdelijke rust noodzakelijk. Warmte houdt de spieren soepel en is pijndempend. Dat kan door middel van een infraroodlamp of kersenpitkussen. Een kinesitherapeut kan ook pijn verlichten en bovendien het herstel versnellen en verduurzamen door een gericht oefenprogramma.
Blijf in beweging
Te lange rust (meer dan 1 week) doet echter roesten. Bij rugklachten is het belangrijk om in beweging te blijven en het werk vlug te hervatten. Aandacht schenken aan het beschermen van de rug door een goede houding aan te nemen en de spieren te versterken, wordt dan prioritair om terugkeer van de klachten te voorkomen. Licht mobiliserende oefeningen hebben een pijndempend effect. Wie een zwakke rug heeft, kan een steunverband dragen om de lenden en de onderrug te sparen.
Slaap voldoende en ergonomisch
Mensen in de zorg hebben vaak een onregelmatig uurrooster, waardoor hun biologische klok niet goed afgesteld blijft. Daardoor genieten ze minder uren goede slaap. Lees onze tips voor een ontregeld slaapritme.
Een goed slaapsysteem – zoals dat van Dorsoo – is een onmisbare investering voor mensen met rugklachten. Het zorgt voor een ergonomisch correcte slaaphouding, wat een positief effect heeft op het herstel van de tussenwervelschijven. Tijdens de slaap ontspannen de spieren zich weer maximaal om fit een nieuwe werkdag tegemoet te treden.
Verbeter uw nachtrust.
Een goede nachtrust is essentieel om goed te recupereren. Lees meer over het best ondersteunende bed van Dorsoo.
Andere lichamelijke klachten in de zorg
Schouder- en nekklachten
Herhaaldelijk patiënten tillen, verzorgende taken uitvoeren en langdurig staan, kunnen behalve spanning en pijn in de rug ook zorgen voor last in de schouders en nek.
Pijn in hand en pols
Veelvuldig de handen wassen, voorwerpen tillen en nauwkeurige taken zoals injecties uitvoeren, kunnen leiden tot problemen in de zone van hand en pols. Een veel voorkomend probleem daar is het carpaal tunnelsyndroom.
Pijnlijke voeten, enkels en benen
Langdurig staan en lopen op harde vloeren of met slecht ondersteunend schoeisel kunnen leiden tot pijnlijke voeten, enkels en benen.
Huidproblemen
Regelmatige blootstelling aan chemische stoffen, het dragen van handschoenen en het vaak moeten wassen van patiënten, kan huidirritatie en dermatitis veroorzaken.
Oogklachten
Lange uren doorbrengen in fel verlichte ruimtes, samen met het gebruik van computers en andere schermen, kan leiden tot oogvermoeidheid, droge ogen en hoofdpijn.
Gerelateerde artikels
